Jak pomóc dziecku pogodzić się z porażką?

Jak oswoić porażkę?

Miło jest wygrać, ale czy przegrana może być dobra? Cieszymy się z sukcesów, ponieważ budzą one pozytywne emocje, budzą podziw i pozwalają być w centrum uwagi.

Jednak życie to nie tylko dobre osiągnięcia, ale także szereg przeplatających się zwycięstw, jak i porażek. Czy jako dorośli potrafimy sobie poradzić z sytuacjami, w których zdajemy sobie sprawę, że popełniliśmy jakiś błąd? Jak dostrzec korzyści z postrzeganej porażki i pozwolić dzieciom jej doświadczyć?

Pracując z dziećmi oraz rodzicami stwierdzam, że często trudno jest im przyznać się do własnych błędów. Dorośli zwykle doświadczają obniżonego nastroju, nieprzyjemnych uczuć i krytycznych myśli na swój temat.

Dzieci wypowiadają na głos te myśli: „Do niczego się nie nadaje”, „Jestem fatalny”, „Zupełnie nic mi nie wychodzi”, albo „Nigdy w życiu się tego nie nauczę”. Wielu rodzicom trudno jest słuchać tych słów, ponieważ ciężko pracują, aby wychować swoje dzieci na silne, pewne siebie oraz niezależne osoby. Warto jednak wspierać dzieci i pozwolić im przejść przez trudne chwile.

Poniżej znajdują się podpowiedzi, w jaki sposób to zrobić, żeby był odpowiedni, wzmacniający oraz podnoszący na duchu.

Etapy oswajania się z porażką

KROK PIERWSZY

Podejdź do dziecka empatycznie

Pozwól dziecku uwierzyć, że przeżywane przez niego uczucia są dla niego trudne i wystarczająco silne w danej sytuacji, chociaż dorosłemu mogą wydawać się nieistotne z punktu widzenia doświadczenia życiowego. Zdajmy sobie z tego sprawę i scharakteryzujmy te stany rozczarowania, frustracji czy rozdrażnienia. Czasami wszystko, co musimy zrobić, to przytulić dziecko i być częścią tego kalejdoskopu emocji. Nie zaprzeczajmy uczuciom dziecka, które nie jest zadowolone ze swoich osiągnięć, ale poprawmy tę sytuację, zachęcając je w przyszłości do tego, aby próbowało nowych rzeczy. Dajemy jasno do zrozumienia, że niepowodzenia są nieuniknione i będą się pojawiać jeszcze wiele razy w naszym życiu. Możemy też podzielić się swoimi doświadczeniami, opisać jak się czujemy w takich chwilach i jak radzimy sobie z naszymi porażkami.

KROK DRUGI

Mówienie o porażce

Dzieciom należy powiedzieć, że porażka ma pozytywny wpływ na mózg, co udowodnił swoimi badaniami psycholog J. Moser. Pokazują one przede wszystkim, że ludzki mózg, gdy popełni jakiś błąd, zaczyna pracować intensywniej, można to porównać do wybuchu pożaru, ponieważ dochodzi do znacznie gęstszej i szybszej wymiany impulsów między synapsami, powstają nowe połączenia i rozwija się wtedy mózg. Jest to tryb działania bezwarunkowy dla zdolności edukowania się i zapamiętywania czy przyswajania jakiejś wiedzy. Ponadto porażka daje nam możliwość poprawy wyników, uczy elastyczności, reagowania w trudnych sytuacjach, a to jedyna droga do sukcesu.

KROK TRZECI

Naucz dziecko popełniać błędy

W bezpiecznym zaciszu własnego domu możemy stworzyć wiele sytuacji wygranych i przegranych. Celem nie jest pokazanie nadmiernej konkurencji, ale zbieranie doświadczeń zarówno z sukcesów, jak i błędów. Konkursy rodzinne, gry słowne czy gry planszowe, w których dziecko nie zawsze wygrywa, są ważną lekcją doświadczenia, że nie zawsze będzie miejsce na podium i takie sytuacje przydarzą się jeszcze wiele razy w życiu każdego człowieka. Odwoływanie się do tych sukcesów w domu może pomóc w sytuacji, gdy słyszymy trudne słowa dla rodziców od własnego dziecka: „Jestem głupi, nic nie potrafię zrobić” i możemy wtedy zareagować, na przykład w taki sposób: „Teraz jesteś smutny i zły, ale pamiętam, jak w ostatnią sobotę byłeś najlepszy w 5-sekundowej grze” albo „Rozumiem, że jest Ci przykro, że tym razem nie wygrałeś, ale ostatnim razem pokonałeś nas wszystkich”, podważając poczucie całkowitej porażki dziecka. Wtedy też możemy modelować myślenie o porażce. Uważność to konstruktywne rozwiązanie na radzenie sobie z nieprzyjemnymi emocjami i przeżyciami.

KROK CZWARTY

Pokaż dziecku, jak wygrywać

Czasami strach przed porażką jest spowodowany odczuwaniem nieprzyjemności w tym rówieśniczym środowisku, np. wyśmiewanie się z najwolniejszej osoby na zajęciach wychowania fizycznego, odrzucenie najsłabszego zawodnika w grach zespołowych lub brak pewności siebie przy najlepszym uczniu w klasie. Trzeba nauczyć się szanowania innych i wspierania ich podczas smutku, aby pozwolić sobie na niedoskonałość i nieomylność oraz czuć się bezpiecznie, nawet jeśli nie ma wygranej. Przekształcenie porażki w lekcję jest również wielkim atutem w tych trudnych sytuacjach. Porozmawiaj z dzieckiem o przekazie wyciągniętym z tego wydarzenia.

KROK PIĄTY

Nie bój się

Nie jest przyjemnie, gdy rodzic widzi płaczące dziecko i nie wie, jak mu pomóc. Wiem też, że niepowodzenia zdarzają się w życiu wiele razy. Dla dorosłych niektóre problemy lub reakcje dzieci mogą być niezrozumiałe, lub nieadekwatne, bo: „ jeszcze nieraz mu się coś nie uda…”, „to tylko gra”, ale dla niego świat się na chwilę wali.

KROK SZÓSTY

Pozwól dziecku wyrazić swoje uczucia i emocje

Napady złości po stracie są również ciężkie. Jest to jednak sytuacja rozwojowa i często wystarczy po prostu pozwolić dziecku wyrazić swoje uczucia i porozmawiać o nich. Dopatrujmy się jego sukcesów i przypominajmy o nich dziecku. Bądźmy pełni uznania dla momentów, kiedy dziecko samodzielnie rozwiązuje problemy, a także lepiej radzi sobie z zachowaniem pod wpływem silnych emocji. Co ważniejsze nasz niepokój i nerwowość może przenieść się na dziecko, dlatego powinniśmy zachować spokój i obdarzyć je zaufaniem, a ono zaprezentuje nam, że potrafi i sobie z tym poradzi.