Jak wprowadzać ekologię w edukacji dzieci?

Wychowanie oparte na ekologii stanowi niezwykle ważny element formacji dziecka, umożliwiając mu pełniejsze zrozumienie bogactwa oraz złożoności otaczającego go świata. Wzmacniając w nim wrażliwość i poczucie odpowiedzialności społecznej, tego rodzaju edukacja sprzyja nie tylko świadomemu podejmowaniu działań na rzecz ochrony środowiska, lecz także promuje oszczędne oraz zrównoważone życie. Nie można bagatelizować roli nauki ekologii w wychowaniu dzieci, gdyż jest to nie tylko chwilowy trend, lecz przede wszystkim wyraz autentycznej troski o przyszłość kolejnych pokoleń.

Podstawowe wartości

Jednakże edukacja ekologiczna (sprawdź program Green Weeks) nie ogranicza się jedynie do nauki o środowisku naturalnym. Jest to również okazja do przekazywania najmłodszym wartości uniwersalnych, takich jak estetyka, altruizm, szacunek dla innych ludzi, czy odpowiedzialność za tych, którzy są słabsi. Świadomość ekologiczna rozwijana jest poprzez zrozumienie zasad fizyki, matematyki, ekonomii, a także poprzez zdobywanie wiedzy z obszaru nauk przyrodniczych oraz refleksję nad filozofią, etyką, prawem i społeczeństwem. Być ekologiem to znaczy posiadać ciekawość świata, wrażliwość, odpowiedzialność i rozwagę – cechy, które definiują dobrego człowieka i obywatela. Prywatna szkoła podstawowa odgrywa w tym kontekście wyjątkowo istotną rolę, wpływając na młode umysły.

Wzór do naśladowania

Zachęcanie do ekologicznego myślenia powinno rozpocząć się jak najwcześniej w życiu dziecka. Kluczowe jest kształtowanie dobrych nawyków poprzez własny przykład. Dzieci uczą się poprzez obserwację i naśladowanie swoich rodziców; gdy widzą ich segregujących śmieci, oszczędzających wodę i energię elektryczną, oraz wybierających produkty ekologiczne, samo staje się dla nich naturalne. Wiele działań ekologicznych może być dla dzieci nawet atrakcyjniejszych, np. wyprawa rowerowa z rodziną często przynosi więcej radości niż podróż samochodem.

Rozwój poprzez rozmowę

Wraz z rozwojem dziecka, temat ochrony środowiska naturalnego można coraz częściej poruszać w codziennych rozmowach. Można zacząć od prostych pytań, nad którymi warto wspólnie się zastanowić. Dziecko będzie podekscytowane, jeśli zamiast podawania gotowych odpowiedzi, poprosimy je o wyrażenie własnych opinii i pomysłów oraz zachęcimy je do poszukiwania informacji na swój sposób.

Pochodzenie żywności

W dzisiejszych czasach nauczyciele w szkołach podstawowych zauważają, że dzieci mają ograniczoną wiedzę na temat pochodzenia żywności. Często słyszy się odpowiedzi typu: „Mleko pochodzi z kartonu” lub „Chleb można kupić w sklepie”. Brakuje dzieciom zrozumienia, że żywność pochodzi z pracy człowieka, który uprawia ziemię, hoduje zwierzęta i łowi ryby, a następnie korzysta z tych źródeł, aby zaspokoić swoje potrzeby żywieniowe. Właśnie dlatego warto pomyśleć nad rozwiązaniem takim jak niepubliczna szkoła podstawowa, gdzie nauczyciele wpajają dzieciom nie tylko dobre nawyki, ale przekazują też wiedzę na temat prawdziwego pochodzenia żywności.

Jest istotne, aby mówić dzieciom prawdę. Powinniśmy wyjaśniać im, że jajko składa kura, a ser powstaje z mleka od krowy. Marchewki rosną w ziemi, którą ktoś pielęgnował, a banany musiały przebyć długą podróż statkiem, podczas gdy jabłka mogą rosnąć nawet w naszym sąsiedztwie. Z takiego podejścia dzieci mogą wyciągnąć istotne wnioski, takie jak konieczność nie marnowania żywności, zwłaszcza tej pochodzącej od zwierząt, którym zawdzięczamy wiele. Warto też zachęcać do zakupu produktów spożywczych od lokalnych rolników, którzy dbają o stan ziemi i unikają używania sztucznych nawozów. Kupowanie lokalnych produktów ogranicza również emisję spalin związanych z transportem.

Ciekawy eksperyment przeprowadzony w szkołach podstawowych w Seulu, opisany w Journal of Biological Education w 2011 roku, pokazał, że dzieci, które miały kontakt z uprawą roślin, wykazywały więcej postaw proekologicznych. Uczniowie zostali poproszeni o założenie własnych mini upraw z wykorzystaniem banku nasion. Przez siedem zajęć musieli zasiać, podlewać i pielęgnować rośliny, co pozwoliło im zgłębić wiedzę na temat roślin. Po zakończeniu eksperymentu dzieci, które uczestniczyły w uprawie, wykazywały znacząco więcej zachowań proekologicznych w porównaniu z grupą kontrolną, co dowodziło skuteczności takich działań w kształtowaniu postaw ekologicznych.

Ekologia a koszty ubrań

W sieciowych sklepach odzieżowych często można nabyć tanie ubrania, jednak ich jakość pozostawia wiele do życzenia. Szybko się zużywają i wymagają zastąpienia nowymi tanimi ciuchami. Niestety, produkcja odzieży jest jedną z gałęzi przemysłu, która poważnie eksploatuje środowisko naturalne, generuje ogromne zanieczyszczenia wód i gleby, a także opiera się na wyzysku pracowników. Pracujący na plantacjach bawełny, w farbiarniach i szwalniach narażeni są na utratę zdrowia, a nawet życia, co pokazują liczne przykłady dokumentowane m.in. w filmie „The True Cost”. Dlatego jednym z aspektów prowadzenia życia zgodnie z zasadami ekologii jest ograniczenie zakupów odzieży.

Nie ma nic złego w tym, że dziecko chce mieć ładne ubrania, które odzwierciedlają jego osobowość i gust. Ważne jest jednak, aby uczyć malucha, że ubrania można również nabywać w second-handach lub od osób, które z nich wyrastają. Warto dbać o ubrania i przekazywać je dalej, zamiast wyrzucać. Warto również rozmawiać z dzieckiem na temat jakości ubrań i zastanowić się, czy nie lepiej zainwestować w jedną droższą rzecz, która posłuży dłużej, niż kupować kilka tanich.

Naprawiać czy wyrzucać?

Coraz większą popularność zdobywa również trend naprawiania i przerabiania rzeczy. Zamiast wyrzucać uszkodzone przedmioty, warto je naprawić, co przyczynia się do ograniczenia zanieczyszczenia środowiska. Dzieci często są zainteresowane majsterkowaniem, więc warto je zachęcić do wspólnych działań naprawczych. Można wspólnie z dzieckiem planować domowe naprawy lub remonty, a także szukać kreatywnych sposobów na nadanie drugiego życia niepotrzebnym przedmiotom. Dzięki temu dzieci uczą się szacunku do rzeczy, kreatywności oraz odpowiedzialności za środowisko.

Ograniczenie odpadów

Nie wystarczy jedynie sumiennie segregować odpady, aby zmniejszyć ilość śmieci wokół nas. Istotne jest również ograniczenie produkcji odpadów, zwłaszcza tych pochodzących z plastikowych opakowań. Aby osiągnąć ten cel, należy zadbać o świadome podejście podczas zakupów.

Lepszym wyborem podczas zakupów jest sięgnięcie po warzywa i owoce sprzedawane na wagę, które można zapakować do własnych, wielokrotnego użytku torebek, np. saszetek wykonanych z materiału. Produkty takie jak nabiał, mięso czy ryby mogą być pakowane do własnych pojemników, takich jak słoiki, butelki czy pudełka wielokrotnego użytku. Warto również unikać napojów pakowanych w plastikowe butelki, a zamiast tego wybierać wodę z kranu lub soki sprzedawane w szklanych butelkach, które są znacznie łatwiejsze do poddania procesowi recyklingu niż tworzywa sztuczne.

Wspólne działanie dla ekologii

Kiedy rozmawiamy o ekologii, często pojawia się pytanie: czy naprawdę ma to znaczenie, czy regularnie segregujemy odpady czy ograniczamy używanie plastiku? Warto wtedy przywołać przykłady, które ilustrują wpływ naszych decyzji na świat. Szwedzi są przykładem pilnowania wzajemnej odpowiedzialności i dbania o segregację odpadów. Dzięki temu tylko 3% ich śmieci trafia na wysypiska, a reszta jest przetwarzana, co minimalizuje negatywny wpływ na powietrze, glebę i wody. Czy Polacy mogą osiągnąć podobny poziom? Czy to zależy od decyzji pojedynczych jednostek?

Inny przykład to historia jajek. Kiedyś w sklepach dominowały jaja pochodzące z klatek dla kur, ale ludzie zaczęli preferować jaja od kur chodzących na wolnym wybiegu lub pochodzące z ekologicznych hodowli. Ich popyt sprawił, że teraz praktycznie w każdym sklepie można znaleźć tego typu jajka.

Wreszcie, weźmy pod uwagę problem słomek do napojów. Może się wydawać, że jedna słomka nie ma znaczenia – ktoś użyje jej tylko raz i wyrzuci. Ale co się stanie, gdy każdego dnia 8 miliardów ludzi wyrzuci „tylko jedną słomkę”?

Warto zapytać dzieci, co myślą na ten temat. Warto rozmawiać z nimi i rozwijać ich świadomość ekologiczną. Dzięki temu mają szansę żyć w świecie, który chcielibyśmy im przekazać.