Jak wspierać rozwój społeczny dziecka?

Rodzice i nauczyciele stoją przed wyzwaniem wspierania rozwoju społecznego swoich podopiecznych. Kompetencje społeczne, kluczowe w XXI wieku, zostały szczególnie dotknięte przez okres pandemii. Zamknięcie w domach, zdalne nauczanie oraz ograniczenia w kontaktach społecznych sprawiły, że rozwijanie umiejętności interpersonalnych stało się trudniejsze. W erze, gdy dzieci najchętniej spędzają czas przed ekranem telefonu czy komputera, konieczne jest poszukiwanie nowych sposobów na wspieranie ich rozwoju społecznego.

Rozwój społeczny dziecka jest tak samo ważny (lub nawet ważniejszy) jak nauka!

Rozwój społeczny dziecka jest procesem równie istotnym, co nauka z książek (dobrze wiedzą to nauczyciele w prywatnych szkołach podstawowych). Umiejętności interpersonalne, empatia, zdolność do nawiązywania relacji i współpracy są fundamentami, na których opiera się późniejsze funkcjonowanie w społeczeństwie. Dziecko od najmłodszych lat uczy się dzięki temu:

• • rozpoznawać emocje,
  • rozumieć perspektywę innych osób,

• negocjować,
• rozwiązywać konflikty.

Właściwy rozwój społeczny pozwala na budowanie zdrowych więzi, poczucia przynależności i akceptacji w grupie rówieśniczej. Dzieci, które mają możliwość rozwijania kompetencji społecznych, lepiej radzą sobie ze stresem, łatwiej adaptują się do nowych sytuacji i potrafią skuteczniej komunikować swoje potrzeby. Umiejętności te przekładają się na sukces w nauce, gdyż dziecko czuje się bezpiecznie i może w pełni skoncentrować się na zdobywaniu wiedzy.

Ponadto, współpraca w grupie, dzielenie się pomysłami i wzajemne motywowanie się są nieocenionymi atutami w procesie edukacji. Dlatego tak ważne jest, aby rodzice i nauczyciele przykładali równie dużą wagę do rozwoju społecznego, jak do przekazywania wiedzy merytorycznej.

Wyzwania po pandemii

Pandemia, nauczanie zdalne i ograniczenia w kontaktach społecznych miały negatywny wpływ na rozwój umiejętności społecznych dzieci. Wiele z nich ma teraz trudności z nawiązywaniem znajomości, współpracą, a także organizowaniem zabaw bez użycia elektronicznych gadżetów. Problemy z koncentracją, niechęć do wychodzenia z domu oraz brak chęci do podejmowania nowych wyzwań i aktywności fizycznych są teraz powszechne. Dzieci mają trudności z radzeniem sobie z nudą, co dodatkowo utrudnia rozwijanie ich kompetencji społecznych.

Technologiczne wyzwania

Żyjemy w czasach, gdy świat oferuje ogromne ilości cyfrowej rozrywki, a nauczanie przez długi czas odbywało się online. Dzieci spędzają wiele godzin dziennie przed ekranem, co wpływa na ich zdolności do nawiązywania bezpośrednich kontaktów. Chociaż interakcje w sieci są częste, nie zastępują one bezpośrednich rozmów i zabaw twarzą w twarz. W sieci łatwo się wycofać: można nie odpisać, wyłączyć się, udawać problemy techniczne. Nie ma potrzeby patrzenia rozmówcy w oczy, rozumienia jego emocji, co utrudnia naukę empatii i rozwiązywania konfliktów w rzeczywistym świecie.

Znaczenie relacji społecznych

Człowiek jest istotą społeczną i potrzebuje dobrych relacji z innymi ludźmi do zaspokojenia podstawowych potrzeb, takich jak bezpieczeństwo, przynależność i samorealizacja. Dzieci, aby prawidłowo się rozwijać, potrzebują bliskości dorosłych, którzy zaspokoją ich potrzeby fizyczne i emocjonalne. Starsze dzieci coraz bardziej potrzebują grupy rówieśników, gdzie kształtują swoją tożsamość i wzmacniają poczucie własnej wartości. Nauka zasad współdziałania, radzenia sobie z konfliktami i dbania o relacje jest kluczowa dla ich przyszłego funkcjonowania w społeczeństwie.

Przykładowe sposoby wspierania rozwoju społecznego

Wspieranie rozwoju społecznego dziecka to proces wieloaspektowy, wymagający zaangażowania rodziców i nauczycieli. Nie wystarczy zapisywanie dzieci na zajęcia grupowe czy namawianie ich do rozmów z rówieśnikami zamiast korzystania z telefonu. Niezbędne jest aktywne uczestnictwo rodziców w codziennych sytuacjach, które stwarzają okazje do nauki i ćwiczenia umiejętności społecznych.

Przy stole

Wspólne jedzenie posiłków, choć często zaniedbywane, jest ważnym rytuałem, który wzmacnia więzi rodzinne i uczy dzieci wielu umiejętności społecznych. Przy stole dzieci mogą obserwować i naśladować zachowania dorosłych, uczyć się szacunku dla innych, wyrażać swoje potrzeby i emocje. Rozmowy podczas posiłków pozwalają na wymianę myśli, dzielenie się doświadczeniami i budowanie relacji.

W poczekalni

Dzieci uczą się przez obserwację, dlatego warto pozwolić im na nudzenie się w sytuacjach takich jak czekanie w poczekalni. Zamiast sięgać po telefon, mogą obserwować zachowania innych ludzi, uczyć się reagowania na różne sytuacje, zauważać emocje i relacje między ludźmi. Rodzice mogą dyskretnie komentować zaobserwowane sytuacje, zwracając uwagę dzieci na ciekawe i pozytywne zachowania.

Podczas zabawy

Spontaniczna zabawa z rówieśnikami jest niezwykle ważna dla rozwoju społecznego dzieci. Choć może wydawać się dorosłym bezcelowa, zabawa uczy negocjacji, proaktywności, asertywności i współpracy. Dzieci uczą się, jak dogadać się w grupie, jak radzić sobie z konfliktami i jak współpracować. Warto sprzyjać takim sytuacjom, organizując spotkania z rówieśnikami, zabawy na świeżym powietrzu czy nocowania u przyjaciół.

Podczas kłótni

Konflikty są naturalnym elementem relacji międzyludzkich i mogą być doskonałą okazją do nauki umiejętności społecznych. Zamiast unikać kłótni, warto pomóc dzieciom zrozumieć przyczyny konfliktu, rozpoznać potrzeby każdej ze stron i wspólnie szukać rozwiązania. Unikanie szukania winnych i skupienie się na poszukiwaniu rozwiązań sprzyja budowaniu empatii i umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.

W relacjach z rodziną i znajomymi rodziców

Dzieci powinny uczyć się interakcji nie tylko z rówieśnikami, ale także z dorosłymi. Kontakt z dorosłymi uczy je proszenia o pomoc, komunikowania swoich potrzeb i odpowiadania na pytania. Cenne są sytuacje, gdy dziecko pozostaje pod opieką zaufanej osoby innej niż rodzice, co pozwala na naukę samodzielności i budowanie relacji z innymi dorosłymi.

Podczas oglądania telewizji

Oglądanie telewizji może być okazją do rozwijania umiejętności społecznych, zwłaszcza jeśli podejść do tego kreatywnie. Warto spróbować oglądać programy bez dźwięku i zgadywać, o czym mówią postacie, jakie emocje im towarzyszą, co chcą wyrazić. Można także wymyślać własne dialogi do oglądanych filmów, co rozwija wyobraźnię i poczucie humoru.

W wolnym czasie spędzanym z rodzicami

Wspólne spędzanie czasu z rodzicami to doskonała okazja do treningu kompetencji społecznych. Gry planszowe, szczególnie te kooperacyjne, uczą współpracy, strategii i radzenia sobie z porażką. Nawet gry cyfrowe mogą być wartościowe, jeśli grane są wspólnie. Wspólne rozwiązywanie krzyżówek, labiryntów czy innych zagadek uczy logicznego myślenia, współpracy i dzielenia się sukcesami. Zabawy ruchowe, sport, wspólne uprawianie aktywności fizycznej również rozwijają umiejętności społeczne, uczą szanowania granic innych i radzenia sobie z emocjami.

Podsumowanie

Wspieranie rozwoju społecznego dzieci jest zadaniem wymagającym zaangażowania, czasu i uwagi. Rodzice i nauczyciele powinni tworzyć dzieciom warunki do nauki i ćwiczenia umiejętności społecznych w codziennych sytuacjach. Wspólne jedzenie posiłków, spontaniczna zabawa, obserwacja zachowań innych ludzi, radzenie sobie z konfliktami, interakcje z dorosłymi, kreatywne podejście do oglądania telewizji i wspólne spędzanie czasu to tylko niektóre z możliwości wspierania dzieci w ich rozwoju społecznym. Warto pamiętać, że umiejętności te są kluczowe dla ich przyszłego funkcjonowania w społeczeństwie i osiągania sukcesów zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym.